Ο δημοκρατικός σχεδιασμός της Παράκτιας Ζώνης του Φαληρικού Όρμου

γράφει ο Μπάμπης Μπιλίνης 

Για τους «παροικούντες την Ιερουσαλήμ» η προχθεσινή (22-11-2014) είδηση για αναστολή της ένταξης από τα συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα των έργων ανάπλασης της Πανεπιστημίου στην Αθήνα και το έργο ανάπλαση του Φαληρικού όρμου δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία.

Ήδη τα μηνύματα από τον Απρίλιο 2014, που ερχόντουσαν από τις Βρυξέλες ήταν σαφή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δώσει προτεραιότητα σε χρηματοδότηση έργων, που βοηθούν την επιχειρηματικότητα και σε έργα που εκκρεμούν όπως «η κατασκευή σημαντικών υποδομών και η ολοκλήρωση των διευρωπαϊκών δικτύων της χώρας». Τα έργα βιτρίνας, οι αστικές αναπλάσεις, ήταν για την ΕΕ σε δεύτερη και τρίτη προτεραιότητα.

Προφανώς και δεν έχω την ίδια αντίληψη με την ΕΕ για το τι καθορίζει την ποιότητα ζωής, ούτε τα ίδια κριτήρια για το τι είναι έργο βιτρίνας και τι όχι. Αλλά αυτό είναι άλλο και άλλο να κρύβω τις αντιθέσεις στις προτεραιότητες με την ΕΕ παραμυθιάζοντας τους πολίτες.

Το να πολιτεύομαι ενόψει των αυτοδιοικητικών εκλογών του Μαΐου 2014  μπερδεύοντας τα έργα υποδομής με τα έργα ανάπλασης για να επιβάλλω το έργο, περισσότερο σύγχυση δημιουργεί, υπόνοιες για αδιαφάνεια και διαπλοκή με εργολάβους. Όλα αυτά καταλήγουν σε υπονόμευση του όποιου έργου βελτίωσης της ποιότητας της ζωής και του περιβάλλοντος.

Από την άλλη, ως κοινωνία, θα πρέπει κάποτε να αξιολογήσουμε τα διάφορα «ιδρύματα» και τους σκοπούς τους. Δεν είναι τυχαίο ότι και για τα δυο έργα ανάπλασης που συζητάμε, ως προς τα συγκεκριμένα σχέδια, επισπεύδοντες είναι το ίδρυμα Ωνάση στην ανάπλαση Πανεπιστημίου και το ίδρυμα Νιάρχου στην ανάπλαση Φαληρικού Όρμου και όχι η κοινωνία, που θα μπορούσε με τους όρους της να τα επιβάλλει.

Προφανώς γιατί τα συγκεκριμένα σχέδια είναι μακράν από τις κοινωνικές ανάγκες. Βρίσκονται στην κατεύθυνση της εξυπηρέτησης των σκοπών των χορηγών των ιδρυμάτων για παρέμβαση στη διαμόρφωση του παραγωγικού μοντέλου του λεκανοπεδίου της Αθήνας προς όφελος των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιχειρηματικών τους επιδιώξεων.

Ειδικά για τον Φαληρικό Όρμο, όπου τα ζήτημα είναι ποιο σύνθετα.

Με επισπεύδοντα το ίδρυμα Νιάρχου έχει εκπονηθεί μελέτη ανάπλασης βασιζόμενη πάνω σε master plan του Renzo Piano. Η μελέτη αυτή έγινε προεδρικό διάταγμα τον Δεκέμβριο 2013.

Πέρα από τα τεχνικά πολεοδομικά ζητήματα για τα οποία υπήρχαν ενστάσεις από τα τοπικά αυτοδιοικητικά θεσμικά όργανα και τις κατά τόπους κινήσεις πολιτών, η κορυφαία ένσταση ήταν ότι το ΠΔ/2013 δεν κατοχύρωνε τον κατά το άρθρο 24 του συντάγματος δημόσιο χαρακτήρα και την κοινοχρησία του χώρου. Στο ίδιο ΠΔ/2013 υπήρχε μια περίεργη σύμπλεξη των απαραίτητων έργων υποδομής όπως τα αντιπλημμυρικά και οι πεζοδιαβάσεις με τα έργα ανάπλασης, ώστε ο προγραμματισμός του ενός, να μην μπορεί να γίνει ανεξάρτητα από το άλλο. Αυτή η περίεργη και όχι καθαρή κατάσταση ήταν η αιτία, που η ΕΕ θεώρησε ότι το έργο «ανάπλασης Φαληρικού Όρμου» δεν είναι άμεσης προτεραιότητας φοβούμενη ότι θα βρεθεί σε νέο γόρδιο δεσμό όπως αυτός των μεγάλων αυτοκινητοδρόμων της χώρας, που έχουν καταντήσει «γεφύρι της Άρτας».

Το ΠΔ/2013 αναφερόταν αόριστα σε φορέα διαχείρισης, χωρίς να το συγκεκριμενοποιεί. Ήρθε όμως το καλοκαίρι του 2014 η απόφαση για δημιουργία της «Παράκτιο Αττικό Μέτωπο ΑΕ» (συνδεδεμένη με το ΤΑΙΠΕΔ) και η μεταβίβαση της έκτασης του Φαληρικού όρμου σε αυτή τον Σεπτέμβρη 2014 (ΦΕΚ 2429/12-9-2014). Στην απόφαση παραχώρησης δεν υπάρχει η δέσμευση για το σχέδιο του ΠΔ 2013.

Αντίθετα ο νόμος προβλέπει ότι αν μια επένδυση χαρακτηριστεί στρατηγική, τότε ο επενδυτής μπορεί να προχωρήσει σε δικό του σχεδιασμό με ιδιωτικά χωροταξικά και πολεοδομικά σχέδια, που επικυρώνονται από την κυβέρνηση παρακάμπτοντας τις τοπικές κοινωνίες.

Μάλιστα με την ΚΥΑ παραχώρησης μεταβιβάζονται στην «Παράκτιο Αττικό Μέτωπο ΑΕ» 757,5 στρέμματα, δηλαδή και ο χώρος που πρέπει να γίνουν τα έργα υποδομής, τα αντιπλημμυρικά, οι πεζοδιαβάσεις διαπλέκοντας για μια ακόμα φορά τα ζητήματα, ως μη όφειλαν, με δεδομένο το γεγονός ότι οι πολίτες της Αττικής με την ψήφο τους είχαν από 1^ης Σεπτεμβρίου αναθέσει την διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής στην παράταξη «Δύναμη Ζωής – Ρένα Δούρου», που είχε προεκλογικά παρουσιάσει άλλο σχέδιο για δημόσιο κοινόχρηστο χαρακτήρα του Φαληρικού με προστασία του παραθαλάσσιου οικοσυστήματος υπό δημόσιο και με κοινωνικό έλεγχο διοίκηση και διαχείριση από φορέα τοπικής αυτοδιοίκησης.

Τι πρέπει να γίνει;

Επειδή ο πολιτικός χρόνος είναι αμείλικτος. Επειδή η ιστορία δεν σταμάτησε (δυστυχώς για τους θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού). Όσο εμείς προσπαθούσαμε να περιπλέξουμε ή να ξεδιαλύνουμε το πολιτικό κουβάρι από τα επιχειρηματικά συμφέροντα, οι χώρες της ΕΕ προχώρησαν στη Συνθήκη της Βαρκελώνης για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των παράκτιων περιοχών της Μεσογείου.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι χώρες που περιβάλλουν την Μεσόγειο είναι συμπράττοντα μέρη της Σύμβασης αυτής, η οποία εφαρμόζεται μέσω του Μεσογειακού Προγράμματος Δράσης (Mediterranean Action Plan) και διαμορφώνει πολιτικές και στρατηγικές για την προστασία της βιοποικιλότητας και του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος.

Σε αναγνώριση της σημασίας της κλιματικής αλλαγής για την περιοχή της Μεσογείου, το 2008 τα κράτη της Σύμβασης της Βαρκελώνης υπέγραψαν το Πρωτόκολλο για μια Ολοκληρωμένη Διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης της Μεσογείου, θέτοντας ως προτεραιότητα την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η διακήρυξη του Marrakesh, που υιοθετήθηκε από τη Σύμβαση της Βαρκελώνης τον Νοέμβριο του 2009, επισημαίνει την ανάγκη για άμεση δράση προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι σοβαρές επιπτώσεις της

κλιματικής αλλαγής στα οικοσυστήματα και στους πόρους.

Το σχέδιο λοιπόν του Φαληρικού Όρμου χρειάζεται να επικαιροποιηθεί με τα νέα κλιματικά δεδομένα. Για όσους παρακολούθησαν με αγωνία την συμπεριφορά του Κηφισού στην πρόσφατη νεροποντή, που έπληξε την Δυτική Αθήνα , να φτάνει στα όρια της υπερχείλισης μέσα σε μια δεκαετία από το 2003, που είχαν γίνει οι τελευταίες παρεμβάσεις, τότε καταλαβαίνουν ότι η ενσωμάτωση της κλιματικής γνώσης είναι απαραίτητη. Ο μακαρίτης καθηγητής Νικολόπουλος, που τα έχει σχεδιάσει με βάση την ευφυή ιδέα του, να φέρει την θάλασσα εκεί που ήταν πριν τις επιχωματώσεις (μερική ανάκτηση οικοσυστήματος) στηρίχτηκε σε κλιματικά δεδομένα πριν το 2000, δηλαδή του προηγούμενου αιώνα. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο θα πρέπει όλο το πρόγραμμα για τον Φαληρικό Όρμο να απεμπλακεί από την πρόταξη της εξυπηρέτησης επιχειρηματικών συμφερόντων.

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε προκλήσεις που δεν αρκούν οι διακοσμητικοί εξορκισμοί της αειφόρου ανάπτυξης, ούτε το απλό στοίχημα των οικολογικών τεχνολογιών, ούτε η υποτιθέμενη «πράσινη» οικονομία, που καλύπτει την γενικευμένη εμπορευματικοποίηση των φυσικών αγαθών και των κοινών υπηρεσιών που μας προσφέρουν τα οικοσυστήματα. Η κοινωνική κρίση που σήμερα με ένταση περνάμε με φαλκίδευση εισοδημάτων και δικαιωμάτων οφείλεται και στο οικολογικό πρόβλημα.

 
Με τον κοινωνικό - οικολογικό μετασχηματισμό ή business as usual;

Μπροστά μας ανοίγονται δυο δρόμοι.

• Θα προχωρήσουμε με τα θεσμικά αιρετά όργανα της πολιτείας, την τοπική αυτοδιοίκηση υπό τον κοινωνικό έλεγχο σε Ολοκληρωμένη Διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης του Φαληρικού όρμου σύμφωνα και με την συμβατική υποχρέωση της χώρας μας, με βάση στο σχεδιασμό μας τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής, την ανάκτηση περιβάλλοντος, την προστασία της βιοποικιλότητας και την αποκατάσταση του οικοσυστήματος; (Ένα τέτοιο σχέδιο, συγκεκριμένο και κοστολογημένο, κατέθεσε η νέα περιφερειακή αρχή Αττικής «Δύναμη ζωής-Ρένα Δούρου».)
• Ή θα αφήσουμε την ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης σε μια ανώνυμη εταιρεία συνδεμένη με το ΤΑΙΠΕΔ να σχεδιάσει με βάση τις ανάγκες των επιχειρηματικών συμφερόντων;

Η αναβολή ένταξης των συγκεκριμένων σχεδιασμών από τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα της ΕΕ μπορεί μεν να οφείλεται σε σύγκρουση κατασκευαστικών συμφερόντων, θέτει όμως το παραπάνω δίλημμα...

Όπως και οι προσφυγές των κατοίκων της παράκτιας ζώνης του Σαρωνικού κατά της παραχώρησης των ακτών στην «Παράκτιο Αττικό Μέτωπο ΑΕ» θέτουν το παραπάνω δίλημμα.

Τελικά η απάντηση και σε αυτό το δίλημμα πρέπει να είναι οι ανάγκες των πολλών, ο δημοκρατικός σχεδιασμός, η Δημοκρατία.

Πηγή: syrizamoschatou.blogspot.gr