Παρασκευή 20 Φεβρουαρίου 2015

Μια ψείρα, η Βία


Το ξυπνητήρι δείχνει 6:45. Ώρα να ξυπνήσουμε, το σχολείο μας περιμένει.

Η μέρα ξεκινάει σχεδόν πάντα με τις καλύτερες προθέσεις, αλλά οι πρώτες αναπόφευκτες ματαιώσεις, καθώς και οι ανοιχτοί λογαριασμοί, γρήγορα μας επαναφέρουν μπροστά στο κουβάρι με τους  άλυτους κόμπους που αφήσαμε σχολώντας χθες.

Τι μπορεί επομένως να εξελιχθεί διαφορετικά, ποιες πιθανές αιτίες έντασης και συγκρούσεων μπορούν ΣΗΜΕΡΑ να ματαιωθούν;  Αλλά  κυρίως πώς θα ανοιχτεί ένας διαφορετικός τρόπος επικοινωνίας, όταν η καθημερινή συνδιαλλαγή σε ένα δομημένο πλαίσιο φτιάχνει πολύ γρήγορα μοτίβα που δύσκολα τα αποχωρίζεται;

Κι αφού κανένας από μας δε φύτρωσε, για να εξαιρείται από τον κανόνα της  επανάληψης, πώς μπορούμε Μία ημέρα των ημερών να πούμε: Σήμερα θα γίνουν όλα αλλιώς;

Τετριμμένη η διαπίστωση: το τέρας της βίας δεν μπορεί να φαγωθεί μονοκοπανιά, δεν επιδέχεται μαγικές λύσεις, δε διαλύεται με κατάρες, απειλές  και απελάσεις σε ένα άλλο πλαίσιο. Ταυτόχρονα,  δε γίνεται αντιληπτό  πάντα σε όλες τις εκφάνσεις κι εκδοχές του, αλλά μας τρομοκρατεί με ξαφνικές αποκαλύψεις του μεγαλείου του, όταν έχει ήδη υφανθεί ο βασικός ιστός της παγίδας του.

Πώς μπορούμε να το προλάβουμε; Μιλώντας για το περιβάλλον ενός σχολείου η ερώτηση κατατάσσεται ανάμεσα στις δυσκολότερες, καθώς ως χώρος συνεύρεσης των πιο διαφορετικών αντιλήψεων και στάσεων ζωής που μπορείς να βρεις σε μια κοινότητα, η ισορροπία και η απόδοση δικαιοσύνης διεκδικεί συχνά βραβείο Νόμπελ!

Γιατί εδώ καθημερινά δίνουν ραντεβού εκατοντάδες σπιτικά, προσωπικά και ομαδικά συστήματα αξιών και αρχών, κουλτούρες εντελώς διαφορετικών πολιτισμών. Συναντιούνται η βία του συζύγου, η αδυναμία του θύματος και  η ενοχή του αυτόπτη μάρτυρα που δεν μπόρεσε να αποτρέψει το συμβάν. Ξανά. Μπλέκει η αθυροστομία κάποιων γονιών με τον καθωσπρεπισμό της ξύλινης γλώσσας άλλων. Μπερδεύεται η ύπουλη βία του κουτσομπολιού και της ειρωνείας  με την ευθεία και ανοιχτή βία της γροθιάς και της κλοτσιάς. Ακόμα, συγκρούονται η ενήλικη με την ανήλικη βία, ο γονιός με τον δάσκαλο … και τόσα άλλα.

Επιπλέον, κάθε παιδί εκτός του ότι κουβαλάει το σπίτι του, είναι και το ίδιο μια απίθανη, ανεξάντλητη, εφευρετικότατη μηχανή επεξεργασίας, που ερμηνεύει, δοκιμάζει και γενικεύει όλα όσα παρατηρεί, ακούει και αισθάνεται.

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά έρχεται και ο δάσκαλος, ο καθένας από τους είκοσι πέντε, (στα περισσότερα σχολεία) που είναι κι αυτός ένα διαφορετικό φίλτρο - σύστημα αξιών με τα δικά του όρια, τις ευκολίες και δυσκολίες. Και πάει λέγοντας…

Αν αποδεχτούμε τη βασική αρχή αυτού του κειμένου, ότι το σχολείο ανήκει εξίσου σε όλα τα παιδιά του, αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε τη δυσκολία του πράγματος: Πώς να τη βγάλεις καθαρή μ’ έναν τρόπο που να μην αποκλείει,  στοχοποιεί, ευτελίζει κανέναν;

Η επιλογή είναι αναγκαστικά ένας συνδυασμός παρεμβάσεων, άλλες από τις οποίες εφαρμόζονται γρήγορα κι έχουν στόχο μια παροδική κι εντελώς επιφανειακή επίδραση (κοινώς κλέβεις χρόνο) κι άλλες είναι βραδείας καύσης, απαιτούν σχεδιασμό που να υπερβαίνει τους τρεις μήνες (ναι, καλά το διάβασες) και στοχεύουν στην αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών που δυναμιτίζουν την επικοινωνία.

Στο μεταξύ όλο και κάποιο φάουλ θα σημειώνεται από τους διαιτητές, αλλά έτσι είμαστε εμείς οι άνθρωποι κι όποιος διαφωνεί ας επισκεφτεί τον καθρέφτη του.

Εκεί (μπροστά στον καθρέφτη) είναι μια ωραία θέση ανάγνωσης και κυρίως περισυλλογής, για τη βία -αυτόν τον ξένο- που έρχεται από το «αλλού» και μας χαλάει την ωραία ατμόσφαιρα. Γιατί όσο εύκολα την ξετρυπώνουμε στον άλλο, τόσο δύσκολα την αναγνωρίζουμε στον εαυτό μας και στις σχέσεις μας.

Έτσι, αν είμαι στο σπίτι, η βία βρίσκεται στο σχολείο (ενδοσχολική βία). Αν είμαι στο σχολείο, έχει πάει στο σπίτι (ενδοοικογενειακή  βία).  Αν το σχολείο είναι κλειστό και στο σπίτι είμαι εγώ, έχει μετακομίσει στο διαδίκτυο (ηλεκτρονική βία) ή έχει βγει στους δρόμους.

Εν κατακλείδι η βία είναι παντού -εναλλακτικά- και μπορούμε με τις ώρες να κουβεντιάζουμε για τη βία του συστήματος. Φεύγοντας θα έχουμε όλοι πάρει το ίδιο μερίδιο κι ούτε γάτα, ούτε ζημιά.

Ίσως γι’ αυτό προτιμάμε να τη βλέπουμε σαν τη ψείρα που ποτέ δεν κάθεται στο δικό μας καθαρό κεφάλι κι ας μας τρώει…

Η αλήθεια ωστόσο είναι  ότι η βία συντάσσεται με το «μου» και με το «μας». είναι κοινή υπόθεση κι απαιτεί κινήσεις εντός και εκτός των σχολικών ορίων, σε όλα τα πλαίσια που ζούμε, κυκλοφορούμε, σχετιζόμαστε.

Η βία είναι στην κλοτσιά του συμμαθητή ή του άνδρα μου, στην υποτίμηση και την απόρριψη, στην υποχρεωτική αγκαλιά, στη βρισιά, την ειρωνεία, την προσβολή.  Κόβει τον δρόμο στον πρόσφυγα και τον μετανάστη. Αρνείται το δικαίωμα του να ανήκεις κάπου, κλέβει το ψωμί και την αξιοπρέπεια, δημιουργεί υπεράνθρωπους, ανθρώπους και υπάνθρωπους.

Η βία, σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική, λεκτική, συναισθηματική,  ρατσιστική, οικονομική, κοινωνική είναι το θύμα, ο θύτης και ο θιασώτης. Ο ηθικός αυτουργός και ο εκτελεστής.

Η βία τελικά είναι δικό μας παιδί, αλλά θέλουμε να εμφανίζεται ως αγνώστου μητρός και πατρός…

Κατά τα άλλα, την ψηφίζουμε τρίτο Κόμμα στη Βουλή, την κανακεύουμε στα γήπεδα, την αναρτούμε στο διαδίκτυο, την χρησιμοποιούμε στον/στη σύζυγο ή ακόμα χειρότερα στα παιδιά μας, την απευθύνουμε ως απειλή στον δάσκαλο…

Συχνά τη ζεσταίνουμε με τη σιωπή μας και τη θεριεύουμε με την υποταγή του φόβου. Μιλάμε τότε για την αναπόφευκτη βία,  στην οποία θυσιαζόμαστε για το καλό των άλλων, των δικών μας άλλων αυτή τη φορά.

Κι έτσι η βία παραμένει πάντα ΕΔΩ. Γύρω και μέσα μας, πιστό σκυλί και λεκές που δε βγαίνει από το ρούχο. Ας το ξεκαθαρίσουμε.

Η βία υποχωρεί εκεί που κερδίζει έδαφος η αμοιβαία αποδοχή ευθυνών, εξασθενεί όπου συμφωνείται ο σεβασμός του άλλου ως αδιαπραγμάτευτο δεδομένο, ξεθωριάζει όπου εκμηδενίζεται το περιθώριο.

Χρειάζεται πολλή δουλειά, σκληρό προσωπικό και συλλογικό αγώνα ο διωγμός της, με την προϋπόθεση ότι διώκουμε την ίδια ως πιθανή λύση σε οποιοδήποτε πρόβλημά μας.

Καταγγέλλω τη βία θα πει τερματίζω τον φαύλο κύκλο της από οποιαδήποτε θέση την υποκινεί και τη θρέφει. Αρνούμαι όχι μόνο να χτυπήσω ή να προσβάλλω, αλλά και να στιγματίσω, αποπέμψω, απομονώσω. Αρνούμαι να την παρακολουθώ να εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μου παθητικά, να την υφίσταμαι ή να την υποθάλπω.

Πολεμάω τη βία θα πει μαθαίνω να την ανιχνεύω πριν ακόμα ξεσπάσει, εκεί που λείπει ο ανοιχτός κι ειλικρινής διάλογος, εκεί που νιώθω ότι δεν ακουγόμαστε όλοι το ίδιο, στη βαριά σιωπή των μυστικών που σκοτεινιάζουν το βλέμμα, στο απότομο τίναγμα του παιδιού που πλησιάζω για να αγκαλιάσω και κυρίως εκεί που μια φωνή απαιτεί να σωπάσουν άλλες.

Καταργώ τη βία θα πει μαθαίνω να διαχειρίζομαι το θυμό μου με τρόπο που να μην στρέφεται ενάντια στους άλλους ή σε μένα. Τον εκφράζω, αλλά δεν τον χρησιμοποιώ ως άλλοθι για τις πράξεις μου. Τον αναγνωρίζω, αλλά δεν τον αφήνω να με κατοικεί συνέχεια.

Για τη βία ακούω προσεκτικά, μιλάω, αναρωτιέμαι, συζητώ. Προτείνω και δέχομαι ιδέες και τρόπους που τη στέλνουν στη μοναδική θέση που της αξίζει: στη γωνία.

* η Νάση Πετριτσοπούλου
είναι εκπαιδευτικός







Πηγή: www.sinergasia.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου