Παρασκευή 9 Οκτωβρίου 2015

Aνανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και αποκέντρωση

γράφει ο Ανδρέας Δάνος *


Παρακολουθώντας τις προάλλες (1.10) μια συζήτηση στην ΕΡΤ1 μεταξύ των δημοσιογράφων του καναλιού Aνδρέα Ροδίτη και Ελένης Χρονά και δύο καλεσμένων, του διευθυντή της ελληνικής WWF Δημήτρη Καραβέλλα και του υφυπουργού Περιβάλλοντος Γιάννη Τσιρώνη, για το ενεργειακό ζήτημα, διαπίστωσα μια βασική έλλειψη: Κανένας δεν μίλησε για τη σημασία της μικρής κλίμακας.

Επισημάνθηκαν τα εξαιρετικά πλεονεκτήματα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), δηλαδή σεβασμός / προστασία του περιβάλλοντος, μικρό κόστος επένδυσης - συντήρησης, δημιουργία τόσων θέσεων εργασίας όσων καταργεί κ.λπ. αλλά παρέλειψαν ένα ακόμα πλεονέκτημα που έχει επίσης πολύ μεγάλη σημασία και μάλιστα όχι μόνο οικονομική αλλά και κοινωνική/πολιτική: ότι είναι αποκεντρώσιμες.

Δεν χρειάζονται εργοστάσια-θηρία, που για να κατασκευαστούν και να λειτουργήσουν, πρέπει να επενδυθούν εκατομμύρια, ποσά δηλαδή που μόνο τα κράτη και οι μεγάλες επιχειρήσεις διαθέτουν.

Αντίθετα, στην περίπτωση των ΑΠΕ μπορεί ακόμα κι ένα σπίτι να έχει τη δική του ανεμογεννήτρια και τα δικά του φωτοβολταϊκά πάνελ, ηλιακούς θερμοσίφωνες ή μια εγκατάσταση γεωθερμίας. Πολύ περισσότερο μια κοινότητα ή ένας δήμος.

Γιατί λοιπόν -με τόσα πλεονεκτήματα, σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, ιδιαίτερα ευνοημένη από τη φύση- καθυστερεί τόσο πολύ η ανάπτυξη των ΑΠΕ ώστε να είμαστε σε ένα ποσοστό μικρότερο από το μισό της Γερμανίας (12,5% στην Ελλάδα έναντι 30% στη Γερμανία παρά τις πολύ δυσμενέστερες εκεί κλιματικές συνθήκες);

Η απάντηση έχει πολλές πτυχές αλλά έναν κοινό παρονομαστή, ότι η αποκεντρωμένη ενέργεια δεν συμφέρει. Δεν συμφέρει στις εταιρείες - κολοσσούς: δημόσιες, ιδιωτικές ή μεικτές (όπως π.χ. είναι τώρα η άλλοτε δημόσια ΔΕΗ) για τα εξής προνόμια που -καλώς- χάνουν:
  • μονοπωλιακές τιμές, τεράστια κέρδη
  • αδιαφορία για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή
  • ασυδοσία ως προς την απασχόληση του προσωπικού (μειώσεις μισθών, απολύσεις κατά βούλησιν, εξαντλητικά ωράρια κ.λπ.), όλα αυτά με τη βοήθεια της «εκσυγχρονισμένης» νομοθεσίας
  • πολύ μεγάλο κόστος αρχικής επένδυσης και συντήρησης, που ωστόσο -μέσω του κράτους- πληρώνουν οι καταναλωτές.
Το μικρό είναι όμορφο

Ισχυρίζομαι λοιπόν ότι πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι οι ΑΠΕ δεν έχουν κανένα από τα παραπάνω μειονεκτήματα κι αυτό οφείλεται, μεταξύ των άλλων, στο ότι μπορεί να γίνουν εκατοντάδες και χιλιάδες μικρές και μεσαίες εγκαταστάσεις που θα ελέγχονται -όχι από μια κεντρική ολιγαρχία και τη συνακόλουθη γραφειοκρατία, αλλά- από τις μικρές και μεσαίες διοικητικές μονάδες της χώρας (ΟΤΑ, συνεταιρισμοί) και επομένως από τις τοπικές κοινωνίες, αφού αυτές προφανώς μπορούν να ελέγχουν τις τοπικές διοικήσεις και γραφειοκρατίες καλύτερα από ό,τι τις κεντρικές κυβερνήσεις.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Μπορούμε να απεικονίσουμε την κατάσταση των ΑΠΕ στην Ελλάδα με δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα:

- Για την προώθηση της ηλιακής ενέργειας δόθηκε αρχικά κίνητρο με τη μορφή δελεαστικών τιμών αγοράς τής παραγόμενης ενέργειας από τη ΔΕΗ - είτε οι παραγωγοί ρεύματος ήταν ιδιώτες με μια φωτοβολταϊκή στέγη στο σπίτι τους, είτε επαγγελματίες με μεγαλύτερες εγκαταστάσεις.

Η αποκέντρωση ήταν γεγονός! Όχι για πολύ όμως. Όπως λέει ο λαός, «κάθε θαύμα τριήμερο»: πολύ γρήγορα, προφανώς κάτω από την πίεση «συμφερόντων», οι τιμές μειώθηκαν δραστικά, το κίνητρο εξαφανίστηκε και, μαζί μ' αυτό, και το θαύμα της αποκέντρωσης.

- Οι επενδύσεις στην αιολική ενέργεια διεκδικήθηκαν από μεγάλες εταιρείες (Μυτιληναίος, Κοπελούζος, ΤΕΡΝΑ, ΕΛΙΚΑ, κ.λπ.) που, φυσικά, με την αναπόφευκτη απληστία τών καπιταλιστικών επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των μεγάλων, φιλοδοξούν να εγκαταστήσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερες μονάδες ανεμογεννητριών για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Το αποτέλεσμα είναι ότι πάνε πολύ μακρύτερα από την εξυπηρέτηση των τοπικών αναγκών. Κι εκεί αρχίζουν τα προβλήματα.

Συγκεκριμένα: Στην Ικαρία π.χ. ο κόσμος έχει ξεσηκωθεί γιατί ο Μυτιληναίος φιλοδοξεί να τροφοδοτήσει με ρεύμα όλο το Βόρειο Αιγαίο, δηλαδή να εγκαταστήσει στην κορυφογραμμή του νησιού ένα δάσος από ανεμογεννήτριες που θα προξενήσουν σοβαρή ζημιά στη χλωρίδα και την πανίδα του νησιού. Εντελώς διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν η επένδυση προοριζόταν μόνο για τις ανάγκες του νησιού.

Ανάλογο είναι το πρόβλημα στην Κρήτη, όπου οι επενδυτές (ΔΕΗ Ανανεώσιμες, ΤΕΡΝΑ, ΕΛΙΚΑ) λογαριάζουν να εγκαταστήσουν συστοιχίες ανεμογεννητριών σε όλο το μήκος της κορυφογραμμής του νησιού για να παράξουν μια ισχύ σχεδόν 2,5 φορές πάνω από τις ανάγκες του νησιού. Το αποτέλεσμα είναι να έχουν ξεσηκωθεί κι εκεί οι κάτοικοι για να αποτρέψουν τις ανεπιθύμητες περιβαλλοντικές επιπτώσεις της επένδυσης. Και είναι «σχήμα οξύμωρον» οι επενδύσεις σε ΑΠΕ που θεωρούνται -και είναι- κατ' αρχήν ιδιαίτερα φιλικές για το περιβάλλον να θεωρούνται ταυτόχρονα -και εν προκειμένω να είναι- απειλή για το περιβάλλον!

Ας σημειωθεί, τέλος, ότι με τις στρατηγικές αυτές εκτός των άλλων αυξάνεται και το κόστος απόσβεσης της επένδυσης -που φυσικά ο καταναλωτής θα το πληρώσει κι αυτό- γιατί προϋποθέτει την εγκατάσταση υποθαλάσσιων καλωδίων κ.λπ.

Ποια είναι λοιπόν η λύση; Το είπαμε ήδη: οι μικρές εγκαταστάσεις που συνάδουν με την αποκέντρωση. Κόντρα σε όποια «συμφέροντα», η κυβέρνηση της Αριστεράς πρέπει να την επιβάλει.

Το παράδειγμα της Γερμανίας

Για τους άπιστους Θωμάδες, που θα σπεύσουν να πουν ότι η στρατηγική αυτή είναι πολύ αριστερή για να περάσει σε μια εποχή που ο νεοφιλελευθερισμός παραμένει αήττητος διεθνώς, θα παραθέσω με δυο λόγια το παράδειγμα της Γερμανίας, που δεν είναι τίποτα άλλο από την πρακτική εφαρμογή της πολιτικής που ήδη έχω περιγράψει παραπάνω σε αδρές γραμμές.

Στη Γερμανία λοιπόν εδώ και 15 χρόνια περίπου έχει αναπτυχθεί ένα ρωμαλέο κίνημα που αφορά την ενεργειακή πολιτική της χώρας. Η πρώτη μεγάλη νίκη του ήταν η κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας το 2011, μετά το ατύχημα στην Ιαπωνία, και η δεύτερη ήταν η υιοθέτηση μιας πολιτικής υπέρ των ΑΠΕ και κατά των ορυκτών καυσίμων με στόχο την πλήρη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2050.

Ήδη, μέσα σε 4 χρόνια κατάφεραν να παράγουν το 30% (!) των ενεργειακών αναγκών τους από ΑΠΕ. Πώς έγινε αυτό το θαύμα; Το κίνημα των πολιτών ζήτησε και πέτυχε από την κεντρική κυβέρνηση την υιοθέτηση μιας πολιτικής που δίνει τη δυνατότητα στους ΟΤΑ να οργανώνουν τοπικά δημοψηφίσματα με το ερώτημα αν οι πολίτες δέχονται την ανάληψη από την τοπική διοίκηση της εγκατάστασης μονάδων ΑΠΕ στη θέση των πυρηνικών -που καταργήθηκαν- και των ορυκτών καυσίμων που στη Γερμανία και σ' όλη την Ευρώπη σε μεγάλο ποσοστό εισάγονται.

Σε όλους τους δήμους, με μικρά ή μεγάλα ποσοστά, νίκησε το Ναι. Το αποτέλεσμα είναι αυτό το εντυπωσιακό 30%, που κάνει τη Γερμανία παγκόσμιο παράδειγμα προς μίμηση. Ας ελπίσουμε ότι θα την μιμηθεί και η Ελλάδα. Στόχος είναι το 100% ώς το 2050 (στοιχεία από το πρόσφατο βιβλίο της Ναόμι Κλάιν «Αυτό τα αλλάζει όλα»).

Συμπέρασμα

Είναι βέβαιο ότι οι ως άνω καλοθελητές θα πουν: «Πολύ ωραία όλα αυτά, αλλά άλλο η Ελλάδα κι άλλο η Γερμανία». Σ' αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να μας κάνουν αυτήν την άποψη «λιανά».

Αν το κάνουν καλόπιστα και έχουν κάπου δίκιο, να φροντίσουμε για τις σχετικές προσαρμογές και να προχωρήσουμε αμέσως στην εκπόνηση και στην εφαρμογή ενός σχεδίου / προγράμματος για όλη την Ελλάδα που μπορεί να μας οδηγήσει γρήγορα στο να πιάσουμε τα ποσοστά της Γερμανίας και να φτάσουμε στην απόλυτη αυτάρκεια πριν από το 2050, δίνοντας κι ένα δεύτερο παράδειγμα σ' όλη την οικουμένη.

Φυσικά θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε επιτυχώς τις τρικλοποδιές και την υποκρισία των μεγάλων εταιρειών που δεν θέλουν να γίνει τίποτα χωρίς αυτούς και τίποτα που δεν τους εξασφαλίζει μεγάλα κέρδη.

Η ελευθερία μας θα εξαρτηθεί από την ικανότητά μας να αντισταθούμε. Αλλά είμαι αισιόδοξος ότι θα τα καταφέρουμε!

ΥΓ: Και η χρηματοδότηση; Από τη δημόσια επενδυτική τράπεζα που ανήγγειλε ο πρωθυπουργός στις προγραμματικές δηλώσεις, το ΕΣΠΑ, το επενδυτικό πακέτο Γιούνκερ ή ό,τι άλλο. Πολιτική βούληση να υπάρχει κι όλα θα γίνουν.

* αρχιτέκτονας, μέλος του κοινωνικού συνεταιρισμού "Βλαστός"

Πηγή: www.avgi.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου