Ο Πύργος του Βίσεγκραντ

του Άγγελου Μανταδάκη

Ο θησαυρός που άφησε πίσω του ο αυτοαποκαλούμενος «υπαρκτός σοσιαλισμός» στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Η συμμαχία του Βίσεγκραντ, αποτελούμενη από τέσσερις χώρες, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία και Ουγγαρία, δείχνει αυτές τις μέρες το πραγματικό της πρόσωπο.

Με τη βοήθεια βαλκανικών χωρών, επίσης πρώην μελών του υπαρκτού, στηρίζει πρωτοβουλίες όπως η κατασκευή φραχτών και το κλείσιμο των συνόρων. Δηλαδή συμβάλλει στην επικράτηση των πιο αντιευρωπαϊκών και ακροδεξιών δυνάμεων στο κορυφαίο ζήτημα των προσφύγων.

Η στάση των Βίσεγκραντ θυμίζει τις πιο θλιβερές μέρες ρατσιστικής υστερίας που διαδραματίστηκαν στην Ευρώπη. Διακατέχονται από πνεύμα εσωστρέφειας και απομονωτισμού που αντιβαίνει τις αξίες της Ευρώπης.

Βέβαια, δεν είναι η πρώτη φορά που η ομάδα αυτή προκαλεί με τη στάση της τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και λαούς. Για να μην ξεχνάμε, οι χώρες αυτές απείλησαν μόλις πριν από μερικές εβδομάδες την Ελλάδα με αποβολή από τη Σένγκεν σε περίπτωση που δεν συμμορφωθεί έγκαιρα με «τας υποδείξεις».

Οι αντιλήψεις που επικρατούν στις κυρίαρχες ελίτ των χωρών αυτών βρίσκουν αρμονική συμβίωση μόνο στις αντίστοιχες συντηρητικές αντιλήψεις των ηγετικών κύκλων των βαλκανικών χωρών που κοιμήθηκαν κομμουνιστές και ξύπνησαν εθνικιστές, π.χ. στα κράτη - μέλη της πρώην ενιαίας Γιουγκοσλαβίας.

Στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης υποτίθεται ότι από το 1945 ώς το 1989 κυριάρχησε ένα πολιτικό σύστημα -αυτό του υπαρκτού- που οικοδόμησε ένα νέου τύπου άνθρωπο με βασικές αξίες την αλληλεγγύη, τον διεθνισμό, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη Δημοκρατία. Ακριβώς δηλαδή ό,τι σήμερα καταστρατηγείται από τις σημερινές ηγετικές δυνάμεις.

Στην Πολωνία, όπου ο ουσιαστικός κυβερνήτης Γιάροσλαβ Κατσίνσκι ισχυρίζεται ότι οι μουσουλμάνοι πρόσφυγες που φτάνουν στην Ευρώπη μεταφέρουν όλων των ειδών τα μικρόβια και παράσιτα. Στην Τσεχία, όπου ο δεξιός πρόεδρος Μίλος Ζέμαν αρέσκεται στις ανθελληνικές θέσεις. Στην Ουγγαρία, όπου ο γνωστός Όρμπαν κυβερνά σε συνεργασία με το ακροδεξιό κόμμα και στη Σλοβακία, όπου ο αρχηγός του κόμματος της πλειοψηφίας εγκαινιάζει, αντί για το εκλογικό κέντρο του κόμματός του, έναν φράχτη...

Ασφαλώς θα αναρωτηθούμε αν όλα αυτά συνάδουν με τις αξίες του σοσιαλισμού και της ελευθερίας. Αν πράγματι έχουν σχέση με τον πολιτισμό της Ευρώπης και την κουλτούρα της ευρωπαϊκής Αριστεράς.

Η απάντηση βεβαίως θα είναι αρνητική. Ωστόσο, μας ανοίγει ένα μεγάλο πεδίο διαλόγου και αποτίμησης της ιστορίας του σοσιαλισμού στην Ευρώπη.

Τι ήταν τελικά ο "υπαρκτός"; Πώς, γιατί και από ποιες δυνάμεις επιβλήθηκε; Ποια απελευθέρωση των παραγωγικών δυνάμεων επιτεύχθηκε; Και πιο ειδικά, τι έγινε στην Τσεχοσλοβακία το '68; στην Ουγγαρία το '56;

Η έλλειψη διαπαιδαγώγησης γύρω από το θέμα της Δημοκρατίας. Η μη έγκαιρη αντιμετώπιση της διαφθοράς κ.ά. υπήρξαν κάποιες από τις αιτίες που συνέβαλαν στην πτώση των καθεστώτων αυτών.

Οι διάδοχοί τους όμως αποδεικνύονται πολύ λιγότερο πολιτικοί, αλλά πολύ περισσότερο διαχειριστές των ξένων συμφερόντων στις πατρίδες τους.

Είναι φανερό ότι η Ευρώπη ή αλλάζει ή επιμένει στην οδό που ακολουθεί σήμερα που οδηγεί κατευθείαν στην καταβαράθρωση.

Η Ευρώπη της Δημοκρατίας, που θα νικήσει την Ευρώπη της αγοράς, δεν μπορεί να έχει στους κόλπους της συμμαχίες τύπου Βίσεγκραντ.

η Αυγή