Ιστορία: Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ή πόσο κρατάει το μνημόνιο)

του Νώντα Παντούλα

Το 1893 ο πρωθυπουργός της χώρας Χαρίλαος Τρικούπης ομολογεί από το βήμα της Βουλής το θρυλικό «Κύριοι, δυστυχώς επτωχεύσαμεν». *

Ήταν το αποτέλεσμα της εκσυγχρονιστικής του πολιτικής, για την υλοποίηση της οποίας από τη μια πλευρά είχε ταράξει στους φόρους τους αγρότες και τις λαϊκές τάξεις και απ' την άλλη είχε συνάψει δάνεια από το εξωτερικό.

Τα έσοδα όμως δεν επαρκούσαν και αναγκάστηκε να συνάψει και άλλα νέα δάνεια για την αποπληρωμή των παλιών. Κάποια στιγμή τα έσοδα δεν επαρκούσαν για να πληρωθούν τα τοκοχρεολύσια και η χώρα πτώχευσε.

Οι ξένοι δανειστές μέσω των κυβερνήσεών τους (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας, Ιταλίας, Γερμανίας) άρχισαν να πιέζουν για την αποπληρωμή του χρέους αλλά η Ελλάδα αδυνατούσε να πληρώσει. Οι διαπραγματεύσεις δεν προχωρούσαν. Αδιέξοδο.

Την εποχή εκείνη οι σχέσεις Ελλάδας Τουρκίας ήταν τεταμένες εξαιτίας του Κρητικού ζητήματος. Η Κρήτη ήταν επαρχία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και βρισκόταν σε επαναστατικό αναβρασμό. Η Γερμανία παραδόξως υποστήριξε τις ελληνικές θέσεις. Η Ελλάδα ενθαρρυμένη βρέθηκε το 1897 σε πόλεμο με την Τουρκία. Το στρατιωτικό δόγμα της εποχής ήταν να γίνουν κάποιες εχθροπραξίες, να προκληθούν κάποιες τοπικές εξεγέρσεις, ώστε να επέμβουν οι Μεγάλες Δυνάμεις προς όφελος της Ελλάδας φυσικά.

Τα πράγματα όμως δεν έγιναν έτσι. Ο ελληνικός στρατός ηττήθηκε κατά κράτος, οι Τούρκοι εισέβαλαν στη Θεσσαλία και έφτασαν έξω από τη Λαμία. Οι Μεγάλες Δυνάμεις επενέβησαν για να σταματήσουν τους Τούρκους.

Στη συνθήκη ειρήνης που υπογράφτηκε η Ελλάδα, εκτός των άλλων υποχρεώθηκε να καταβάλει υπέρογκη πολεμική αποζημίωση στην Τουρκία 95 εκατομμύρια χρυσά Γαλλικά φράγκα. Στις διαπραγματεύσεις υπερίσχυσαν οι σκληρές (για την Ελλάδα) Γερμανικές θέσεις. Δεν ήταν περίεργη αυτή η μεταστροφή της Γερμανικής πολιτικής; Εννοείται ότι η Ελλάδα δε διέθετε το ποσό της αποζημίωσης, ενώ δε μπορούσε να πληρώσει τις τοκοχρεωλυτικές δόσεις των προηγούμενων δανείων.

Αναγκαστικά η ήδη χρεοκοπημένη Ελλάδα έπρεπε να συνάψει νέο υπέρογκο δάνειο. Πώς όμως θα το αποπλήρωνε και μαζί με αυτό και τα υπόλοιπα; Στο ίδιο κείμενο της συνθήκης ειρήνης οι δανειστές επέβαλαν ως όρο την εγκατάσταση του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου στην Ελλάδα για την εξασφάλιση της αποπληρωμής των χρεών μέσω του ελέγχου από τους ξένους των οικονομικών της χώρας.

Με νόμο, λοιπόν εκχωρήθηκαν στους ξένους τα έσοδα του κρατικού μονοπωλίου, ο φόρος καπνού, τα τέλη χαρτοσήμου

και τα έσοδα του τελωνείου Πειραιώς. Την εποχή εκείνη και μέχρι πρόσφατα ένα μέρος των κρατικών εσόδων προέρχονταν από την αποκλειστική πώληση από το κράτος (μονοπώλιο) συγκεκριμένων ειδών: σπίρτων, φωτιστικού πετρελαίου, τραπουλόχαρτων, ναξιακής σμύριδας, αλατιού και τσιγαρόχαρτου. Αν δεν επαρκούσαν τα έσοδα αυτά το Ελληνικό κράτος θα εκχωρούσε και τα έσοδα από τα τελωνεία Λαυρίου, Πάτρας, Κέρκυρας μέχρι να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις των δανειστών.

Έτσι εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα ο Διεθνής οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ). Οι παρεμβάσεις του στα οικονομικά της χώρας ήταν πρωτοφανείς. Η Ελλάδα δεν είχε το δικαίωμα να τυπώσει χαρτονόμισμα, όπως ακριβώς και σήμερα. Η ισοτιμία της δραχμής με τα ξένα νομίσματα καθορίστηκε και αυτή από τους δανειστές, όπως βέβαια τους συνέφερε. Με απλά λόγια η κυβέρνηση της χώρας δε μπορούσε να υποτιμήσει τη δραχμή, προκειμένου να αντιμετωπίσει δημοσιονομικά προβλήματα.

Σας θυμίζει κάτι; Το υπερβολικότερο όλων πως ήταν ότι ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος έθεσε υπό τον έλεγχό της και τις προσλήψεις, τις μεταθέσεις και προαγωγές των υπαλλήλων του στενού Δημοσίου τομέα. Ουσιαστικά η Ελληνική Εθνική κυριαρχία είχε πάψει να υφίσταται ενώ ο Ελληνικός λαός εργαζόταν στην κυριολεξία υπό ένα ιδιότυπο και πρωτόγνωρο καθεστώς Ευρωπαϊκής αιχμαλωσίας. Φυσικά ο Ελληνικός στρατός υπήρχε μόνο στα χαρτιά, καθώς δεν υπήρχαν πόροι για την συντήρηση του, δεν αγοραζόταν πολεμικό υλικό, δεν γίνονταν ασκήσεις και η στρατιωτική θητεία είχε ελαχιστοποιηθεί.

Όσο και να φανεί περίεργο ο ΔΟΕ εξακολούθησε να υπάρχει στην Ελλάδα για πολλές δεκαετίες. Εγκαταστάθηκε σε ένα κτίριο στην ακριβότερη περιοχή της Αθήνας, απέναντι από το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο, ανάκτορο του Διαδόχου τότε. Κατόπιν μετακόμισε στο Κολωνάκι. Αίτημα για την κατάργηση του ΔΟΕ τέθηκε στους Άγγλους κατά τη διάρκεια της κατοχής από τον Τσουδερό, πρωθυπουργό της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης. Οι Άγγλοι ανταποκρίθηκαν θετικά αλλά ο ΔΟΕ παρέμεινε. Καταργήθηκε οριστικά το 1978(!) από την κυβέρνηση Κ. Καραμανλή επί υπουργού οικονομικών Αθ. Κανελλόπουλου.

* για την ιστορία πάντως η θρυλική αυτή φράση δεν υπάρχει στα πρακτικά της Βουλής εκείνης της ημέρας

Πηγή: www.sinergasia.gr