Για τα 200 χρόνια του Μαρξ (1818 - 2018)

Αν υπάρχει ένας άνθρωπος που με τη θεωρητική του εργασία και την σκέψη του επηρέασε την εξέλιξη της Ιστορίας, αυτός είναι, χωρίς αμφιβολία, ο Κάρολος Μαρξ.

Γεννημένος την εποχή της μεγάλης βιομηχανικής επανάστασης, ο Μαρξ είδε από τα πρώτα νεανικά του χρόνια τις τεράστιες μεταβολές που την

συνόδευαν, αλλά και τις σκληρές κοινωνικές συνθήκες που διαμόρφωνε η ανθρώπινη εκμετάλλευση.
 
Ως στόχο της εργασίας και της δράσης του έθεσε αυτόν που διατυπώνει στην περίφημη “11η θέση για τον Φόιερμπαχ”: την αλλαγή του κόσμου - και όχι απλώς την ερμηνεία του.

Το τεράστιο έργο του Μαρξ εκτείνεται σε τρία πεδία: το φιλοσοφικό, το οικονομικό και το πολιτικοκοινωνικό.

Στη φιλοσοφία, εργάστηκε πάνω στην Διαλεκτική, για να ξεριζώσει από την εργατική τάξη τις θρησκευτικές προκαταλήψεις και τον φόβο απέναντι στην απολυταρχία - ενώ διατύπωσε τους νόμους που ερμηνεύουν την κίνηση της Ιστορίας.

Στην οικονομία, αποτύπωσε με ακρίβεια τον τρόπο με τον οποίο αναπαράγεται το κεφάλαιο, χρησιμοποιώντας ως κινητήρια δύναμη την εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας.

Και σε ό,τι αφορά τα κοινωνικά, ανέλυσε με οξυδέρκεια και από ταξική πολιτική σκοπιά τις μεγάλες επαναστάσεις της εποχής του και συνέβαλε, όσο κανείς άλλος, στο να αποκτήσει η εργατική τάξη συνείδηση του ιστορικού της ρόλου.

Αποτέλεσμα του τεράστιου αυτού και πολυδιάστατου έργου είναι ότι εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, υιοθέτησαν τις ιδέες του, έγραψαν το όνομά του στις σημαίες τους και αγωνίστηκαν επικαλούμενοι τα δικά του προτάγματα. Και αυτό δεν έχει συμβεί με κανέναν άλλον διανοητή στον σύγχρονο κόσμο.

Είναι ο Μαρξ επίκαιρος σήμερα;

Η προβολή που γίνεται στα διακόσια χρόνια από τη γέννησή του και η συζήτηση που έχει ανοίξει σε ολόκληρη την Ευρώπη με αφορμή αυτή την επέτειο δείχνει ότι σίγουρα παραμένει σημαντικός και εξακολουθεί να ασκεί καθοριστική επίδραση στην σύγχρονη πολιτική και κοινωνική σκέψη.

Παρά το γεγονός ότι οι εποχές είναι διαφορετικές και ο μαρξιστικός χώρος καλύπτεται από διάφορες τάσεις, το βασικό ερώτημα που έθεσε ο Κάρολος παραμένει: ποιος διαχειρίζεται τα μέσα παραγωγής και για ποιον σκοπό.

Ο Μαρξ είχε πει ότι η συνεχής ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια ποιοτική μεταβολή στις παραγωγικές σχέσεις.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;

Σήμερα, η ανθρωπότητα διαθέτει και την τεχνολογική ανάπτυξη και τους πόρους που της χρειάζονται για να αντιμετωπίσει τις τεράστιες ανισότητες και να εδραιώσει ένα βιώσιμο μέλλον.

Όμως η τεχνολογική επανάσταση, η έρευνα σε βασικούς τομείς, το φάρμακο και η θεραπεία των ασθενειών, η παγκόσμια οικονομία, τα κοινωνικά αγαθά, ο φυσικός πλούτος, η γνώση, βρίσκονται στα χέρια λίγων.

Το κλειδί για έναν καλύτερο κόσμο, λοιπόν, είναι η κοινωνικοποίησή τους - και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό πρόταγμα που απορρέει από τον Μαρξ και τον μαρξισμό.

Το ερώτημα είναι πώς μια τέτοια γενική αρχή μπορεί να μετασχηματιστεί σε πολιτικό πρόγραμμα.

Τις τελευταίες δεκαετίες, με την επικράτηση ενός αδίστακτου παγκόσμιου καπιταλισμού, οι δυνάμεις που υπερασπίζονται έναν πιο δίκαιο κόσμο και ιδιαίτερα οι δυνάμεις της εργασίας βρίσκονται κατακερματισμένες και σε άμυνα. Η παγκόσμια κρίση του 2008 έκανε το σύστημα ακόμα πιο βίαιο και επιθετικό.

Όμως οι κοινωνικοί αγώνες δεν τελείωσαν ούτε τελειώνουν ποτέ. Αυτό που έχει σημασία είναι ο διαρκής αγώνας ενάντια στην εκμετάλλευση, ο αγώνας για την υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Ένας τέτοιος αγώνας, σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο, μπορεί και πρέπει να οδηγήσει ξανά σε μια νέα επαναστατική στρατηγική. Και “επαναστατική” δεν σημαίνει απαραιτήτως όπλα και οδοφράγματα, αλλά σίγουρα ένα σχέδιο ανατρεπτικών αλλαγών, που θα θεμελιώνουν τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη.

*** * ***

Στην Ελλάδα, το 2015, οι δυνάμεις που διεκδίκησαν μια δίκαιη έξοδο από την οικονομική και κοινωνική κρίση βρέθηκαν αντιμέτωπες με έναν εξαιρετικά δυσμενή συσχετισμό δυνάμεων.

Παρ' όλα αυτά -και ασχέτως αν πολλοί κάνουν πως δεν το θυμούνται- τον Σεπτέμβριο του '15 ο λαός έδωσε ξανά εντολή στην Αριστερά να διαχειριστεί την καινούργια κατάσταση. Από τότε, και μέσα σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, πολλά πράγματα κατακτήθηκαν με σκληρή διαπραγμάτευση.

Η κοινωνία θα πρέπει να συνειδητοποιεί ότι πράγματα όπως η ένταξη των ανασφάλιστων στο ΕΣΥ, η στήριξη των δημόσιων νοσοκομείων, η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, τα σχολικά γεύματα, η διεύρυνση της κοινωνικής πολιτικής, η αναδιανομή των πλεονασμάτων, ούτε μας χαρίστηκαν ούτε θα υπήρχαν αν στην κυβέρνηση ήταν το παλιό πολιτικό σύστημα.

Όμως, από τον Αύγουστο και μετά, στρατηγικός στόχος πρέπει να είναι το σημείο που η χώρα θα ξαναπάρει στα χέρια της τα βασικά εργαλεία χάραξης πολιτικής. Όσο ταχύτερα βρεθούμε εκεί, τόσο ταχύτερα θα επανέλθει η συζήτηση “πολιτική για ποιους, με ποιους όρους και με ποιους στόχους”.

Μια συζήτηση που δεν θα αφορά μόνο την κυβέρνηση, αλλά -για να καταλήξουμε πάλι στον Μαρξ- ένα μαζικό κοινωνικό κίνημα, ενωτικό, απαλλαγμένο από σεχταρισμούς και εκφυλιστικά φαινόμενα, ώριμο να διεκδικήσει μια δικαιότερη κοινωνία.

η Αυγή