Η Πρώτη Κατοχή

γράφει ο Νώντας Παντούλας

1854. Η Ελλάδα παραμένει μια μικρή χώρα, τα βόρεια σύνορά της φτάνουν λίγο πιο πάνω από τη Λαμία, στο θρόνο βρίσκεται ο Όθωνας και στην πολιτική σκηνή εναλλάσσονται το Αγγλικό, το Γαλλικό και το Ρωσικό κόμμα που επηρεάζονται από τις αντίστοιχες μεγάλες δυνάμεις της εποχής.

Η Ρωσία βρίσκεται από το 1853 σε πόλεμο με την Τουρκία την οποία υποστηρίζουν η Αγγλία και η Γαλλία. Είναι ο γνωστός Κριμαϊκός πόλεμος. Τα νέα του Κριμαϊκού πολέμου συγκίνησαν τους Έλληνες και τον Όθωνα που εκείνη την εποχή τους είχε συνεπάρει το όραμα της "Μεγάλης Ιδέας" δηλαδή της απελευθέρωσης των Ελλήνων που βρίσκονταν υπό Οθωμανικό ζυγό.

Ο ίδιος ο βασιλιάς παρά τις προειδοποιήσεις των ξένων πρεσβευτών στην Αθήνα, συγκέντρωσε μυστικά μεγάλα ποσά από πλούσιους ομογενείς και οργάνωσε μια σειρά από επαναστατικά κινήματα στην Ήπειρο στην Θεσσαλία και στην Μακεδονία.. Τα κινήματα αυτά παρουσιάστηκαν στους ξένους ως δήθεν αυθόρμητα και αρχικά σημείωσαν κάποιες ασήμαντες τοπικές επιτυχίες καθώς οι Τουρκικές δυνάμεις ήταν αποσπασμένες στην Κωνσταντινούπολη και στις παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Τα νέα των Ελληνικών εξεγέρσεων καταθορύβησαν την Αγγλία και την Γαλλία, όχι τόσο γιατί θεωρούσαν το μικρό Ελληνικό Βασίλειο επικίνδυνο, άλλωστε ήταν στρατιωτικά ασήμαντο, αλλά επειδή υπήρχε φόβος για έναν γενικό ξεσηκωμό των Χριστιανών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ίσως είχε απρόβλεπτα αποτελέσματα.

Οι πρεσβευτές της Αγγλίας και της Γαλλίας πίεζαν τον Όθωνα να μην υποστηρίζει τα κινήματα αυτά, απειλώντας μάλιστα με στρατιωτική επέμβαση, πράγμα που είχε συμβεί στο παρελθόν. Οι απειλές έγιναν εντονότερες όταν μαθεύτηκε ότι ο Όθωνας σκόπευε να μεταβεί ο ίδιος στη Θεσσαλία και να τεθεί επικεφαλής των επαναστατών. Η ίδια η βασίλισσα Αμαλία υποστήριζε αυτό το σχέδιο. Το παρανοϊκό αυτό σχέδιο απέτρεψαν την τελευταία στιγμή οι υπουργοί εξωτερικών και στρατιωτικών Προβελέγγιος και Σκαρλάτος Σούτζος.

Στην Γαλλία ο Ναπολέων Γ΄ υπό το βάρος των εξελίξεων, αποφάσισε την άμεση εκθρόνιση του Όθωνα δια της βίας, ενώ από κοινού με την Αγγλία αποφασίστηκε ναυτικός αποκλεισμός του Πειραιά. Έτσι, στις 13 Μαΐου 1854 γαλλικά πολεμικά πλοία εμφανίστηκαν στον Πειραιά και αποβίβασαν στρατεύματα υπό τον στρατηγό Φορέυ.

Οι πρέσβεις των μεγάλων δυνάμεων επέδωσαν τελεσίγραφο με τις αξιώσεις τους στον Όθωνα, επιβάλλοντάς του να κηρύξει ουδετερότητα έναντι των εμπολέμωνκαι να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Μαυροκορδάτο (το περίφημο "υπουργείο κατοχής". Στο σημείο αυτό σημειώνουμε ότι την εποχή εκείνη ο όρος «υπουργείο» σήμαινε κυβέρνηση), πρόσωπο που εμπιστεύονταν και ο οποίος θα αναλάμβανε να εκπληρώσει όλες τις Ελληνικές υποσχέσεις.

Έτσι σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Μαυροκορδάτο και μέλη του Αγγλικού και Γαλλικού κόμματος της οποίας

άλλαξε πολλές φορές η σύνθεση καθώς πολλοί υπουργοί παραιτούνταν λόγω της απροκάλυπτης αποδοκιμασίας της Ελληνικής κοινής γνώμης στο έργο τους. Και αυτό γιατί η κυβέρνηση αυτή δεν είχε την παραμικρή ανεξαρτησία, αλλά αντιθέτως οι αποφάσεις της ειδικά σε θέματα εξωτερικής πολιτικής υπαγορεύονταν άμεσα και χωρίς να τηρούνται ούτε καν τα προσχήματα από τους πρέσβεις των Μ. Δυνάμεων στην Αθήνα.

Μάλιστα τα Γαλλικά στρατεύματα κατοχής, προσπαθώντας να εξευτελίσουν τον Όθωνα παρήλαυναν επιδεικτικά σχεδόν καθημερινά μπροστά από τα ανάκτορα με μουσική από τη μπάντα τους ώστε να τα ακούει ο βασιλιάς. Ακόμη Γάλλοι στρατιώτες κατά διαταγή του στρατηγού Τινάν κατέστρεψαν το τυπογραφείο της εφημερίδας "Αιών" και συνέλαβαν και απήγαγαν στον Πειραιά τον διαπρεπή δημοσιογράφο Ιωάννη Φιλίμωνα, οπαδό του Ρωσικού κόμματος, που είχε στηλιτεύσει με άρθρα του την αποικιακή πολιτική των Αγγλογάλλων.

Μια τραγική συνέπεια της παρουσίας των στρατευμάτων κατοχής ήταν η διάδοση της χολέρας στους πολίτες των Αθηνών και ο θάνατος εκατοντάδων από την μεταδοτική αυτή ασθένεια.. Ο Μαυροκορδάτος ήταν και ο μοναδικός ο οποίος διασώθηκε στην συνείδηση του λαού, καθώς όρθωσε το ανάστημα του σε κάποιες πρωτοφανείς απαιτήσεις των ξένων, ενώ έδιωξε από το γραφείο του τον γραμματέα της Αγγλικής πρεσβείας γιατί μίλησε απρεπώς για τον Βασιλιά.

Ο βίος του "υπουργείου Κατοχής" ήταν βραχύς και διήρκεσε ως τον Σεπτέμβριο του 1855, Ο στρατός κατοχής αποχώρησε από τον Πειραιά στις 15 Φεβρουαρίου 1857, μετά το τέλος του Κριμαϊκού πολέμου και την οριστική συντριβή όλων των εστιών επανάστασης στις επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που συνόρευαν με την Ελλάδα.

Η δημοτικότητα του Όθωνα άγγιξε το απόγειο της στους δημόσιους πανηγυρισμούς για την εικοσιπενταετία της Βασιλείας του στις 25 Ιανουαρίου 1858. Στους πανηγυρισμούς συμμετείχαν με ανυπόκριτο ενθουσιασμό όλοι οι Έλληνες επιβραβεύοντας την γενναία στάση του Όθωνα στην μεγάλη κρίση του Κριμαϊκού πολέμου που μόλις είχε τερματιστεί. Αυτό δε διάρκεσε πολύ. Το 1862 ο Όθωνας εκδιώχθηκε.

Τα ξενικά κόμματα παρήκμασαν ραγδαία και εξαφανίστηκαν από την πολιτική σκηνή. Η διαγωγή τους κατά τη διάρκεια της κατοχής τους στέρησε τη δημοτικότητά τους και έχασαν τους οπαδούς τους.

Η χολέρα που έπληξε την Αθήνα έπληξε και τα γαλλικά στρατεύματα. Πολλοί Γάλλοι στρατιώτες πέθαναν και θάφτηκαν στο Γαλλικό στρατιωτικό νεκροταφείο που δημιουργήθηκε στη θέση Βοϊδολίβαδο, βόρεια του σταδίου Γ. Καραϊσκάκης. Μετά από αυτό η περιοχή ονομάστηκε «το Μνήμα του Γάλλου». Μία μαρμάρινη στήλη που υπήρχε εκεί μεταφέρθηκε και βρίσκεται στο «συμμαχικό νεκροταφείο» του Π. Φαλήρου.

Και κάτι τελευταίο. Ο στρατηγός (ή ναύαρχος;) Τινάν όταν δεν έσπαγε τυπογραφεία εφημερίδων επιδιδόταν στην πολεοδομία. Μας κληροδότησε μια έκταση πρασίνου στον Πειραιά κοντά στην Αγία Τριάδα. Ο κήπος ονομάστηκε Τινάνειος κήπος, αν και πολλοί σήμερα τον ξέρουν ως «Τιτάνειο».

Πηγή: www.sinergasia.gr